11) I forni è u so usu

 

 

I forni eranu un elementu altru cà impurtante di a vita di i paesi corsi quand'elli ùn esistianu ancu micca e cucinare è i forni elettrichi. In lu paese di Marignana, si ne pò truvà 7 o 8. À un fornu datu ci avia drittu un quartieru o un certu numaru di parsone. Face ch'eranu posti pà u paese di manera abbastanza rigulare. Calchì volta e case suligne o luntane da u paese avianu u so propiu fornu. U più ci si facia u pane, ma dinò tuttu ciò ch'era fattu di pasta è sicondu i tempi è e stagione di l'annu : e bastelle pà i Santi è i Morti (di vaghjime), e canistrelle è e panette par Pasqua, ...

Eccu un istrattu chì riguarda cum'ellu si facia u pane tandu, contu in lu parlatu di Marignana da minnanna.

  fornu è pane

Prima andavamu à e legne, dunque…tagliavamu e scope è l’albitru…faciamu..i fangotti..i fangotti di legne, e vultulavamu parchì e faciamu in la..in la..sopr’à u stradò in li pulloni. Pigliavamu cù e corde, e faciamu vultulà in lu stradò, è in lu stradò carcavamu u sumere, è ghjunghjiamu e legne à u fornu. Dopu, u ghjornu dopu, ci vulia à fà u pane..à u fornu. Allora a sera, a veghja, di u ghjornu di fà u pane, faciamu u levitu. U levitu, quand’è no faciamu u pane, lasciavamu sempre u ruime…lasciavamu u ruime, ci hè à dì un pezzu di..di pane..tralevitu. U ghjornu dopu, disdrughjemu issu ruime ind’ì l’acqua…eppo mittiamu l’acqua chì ci vulia, u sale, a farina, impastavamu impastavamu,…è…à travaglià bè a pasta, à sciacquittalla, da una manu à l’altra, à minà b… Bon’…è dopu, quand’ellu era compiu, di minà, bè, accugliiamu tuttu..in lu capu di a madia, è..è culà faciamu un pallone, eppo faciamu a croce, annantu..faciam..cù a nostra manu..ancù u tagliu di a manu, faciamu una croce à u mezu di..di u pallone di…di a…di a pasta……a impastata… : « San Martinu a cresca è San Petru a binadisca ». A cupriamu cù una…cù una pezza di saccu…micca una pezza…una pezza di saccu !…è a lasciavamu lività…dino' cusì. Quand’ella era levita ci hè à dì duie o trè ore dopu, si spianava u pane. Allora si tagliavanu i pezzi…tandu…a mane…prima scaldavamu u fornu, allora aghju dettu anu tutte quelle legne chì no aviamu ghjuntu accese... in lu fornu, eppo cù un palu, vultulavamu a… a brusta, è a faciamu andà inghjulocu. Quand’ì a…a……..quand’ì a volta era bianca - e petre di a volta di u fornu eranu bianche - u fornu era caldu ; allora tandu pigliavamu un palu, maiò ; à u capu di u palu, faciamu una… un mazzulu ! Faciamu un mazzulu di… di nocca. E…u liavamu bè à u palu, è cù a nocca, cù issu mazzulu di a nocca, spazzavamu u fornu. Tiravamu tutta a brusta è a cennare in l…ind’ì l’intrata di u fornu, è l’ammansavamu culà davanti ; quand’ì u fornu era bellu mundula…mundula…mundulatu bè …si chjamava a mondula.. què..bellu mundulatu, è…è tandu allora pigliavamu u pane, chì no aviamu falatu da in casa annant’à una tavula, ingutuppatu ind’una pezza di saccu, è u pigliavamu è u tagliavamu …euh…faciamu e misce… è a miscia, tagliavamu u pallone cusì, face chì ci facianu dui pani. Allora faciamu u pane è infurnavamu. E quand’ella finita…quand’ellu cuminciava à…in tantu in tantu, ne pigliavam…ne tiravamu unu cù a pala par vede s’ellu era bellu cottu. Certe volte, in li canti era…più cottu cà in lu mezu, allora u puntavamu è mittiamu quellu di u mezu è…è voilà. È u cacciavamu da u fornu è u cullavamu in casa.

 

una tavula panaghja

 

 

Eccu a riprisintazione simplificata d'un fornu. U prima dissegnu u mostra vistu da sopra è a linia tracciata insegna a tagliatura fatta in lu sicondu dissegnu. U sicondu dissegnu riprisenta u fornu sicondu a tagliatura :

Eccu un picculu cummentu chì riguarda a funzione di a fumaghjola :

  a fumaghjola

"È issu...issa fumaghjola ch'elli chjamanu in lu fornu,... quand'ellu era...spazzatu u fornu, mundulatu, è pulitu è ch'elli infurnavanu u pane, a fumaghjola a tappavanu, da fora. Mittianu un istracciu par ch'ellu..par tene u calore, chì u calore ùn si ne andessi micca... Fin'à chì u pane ùn fussi cottu."

un fornu classicu in lu Carrughju, in Marignana.

 

un buccaghjolu d'issu fornu

 

altri forni marignanesi : quellu di e Forgule, quellu trà a Piazza à a Ghjesgia è a Tarriccia è quellu di a Tarriccia

 

un fornu à a Sarreda

 

un fornu à vicin'à carghjese

 

 

 

Vultà